Đừng chủ quan với câu chuyện béo phì ở trẻ em

Tình trạng béo phì, thừa cân hay rối loạn dinh dưỡng đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới. Theo khảo sát của Hiệp hội Sức khỏe và Dinh dưỡng cho thấy tỷ lệ béo phì ở trẻ em đang tăng lên ở mọi nhóm tuổi. 

Hơn 90% trẻ béo phì với nguyên nhân do lối sống, môi trường bên ngoài tác động, ít hơn 10% liên quan đến gen hoặc hoocmon. Tình trạng này làm tăng nguy cơ các bệnh lý về tim mạch, gan, thận, đề kháng insulin,… ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển của trẻ.

1. Béo phì ảnh hưởng như thế nào tới trẻ?

Là ba mẹ, ai cũng muốn con mình ít nhiều có chiếc má đầy đặn hay đầu gối mũm mĩm đáng yêu. Tuy nhiên, đầy đặn mũm mĩm một chút thì được, nhưng mũm mĩm “nhiều chút" đôi khi lại trở thành mối lo ngại đáng báo động về sức khỏe. 

Ngày nay, gần ¼ trẻ em và thanh thiếu niên trên thế giới bị thừa cân hoặc béo phì. Hiện trạng này khiến trẻ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, bệnh tim và hen suyễn. Trẻ bị béo phì cũng thường gặp khó khăn khi theo kịp những đứa trẻ khác tham gia các hoạt động và thể thao. Chúng có thể trêu chọc, châm biếm ngoại hình quá cỡ, làm trẻ buồn bã, tự ti vào cơ thể mình, dẫn tới các hành động tiêu cực thậm chí là trầm cảm. 

Chẩn đoán các vấn đề về cân nặng và béo phì càng sớm càng tốt có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng của con khi chúng trưởng thành. Hãy tăng cường sức khỏe thể chất và tinh thần cho con, đồng thời giúp chúng thiết lập thói quen ăn uống lành mạnh. Dù cân nặng của con có ra sao, hãy cho con biết ba mẹ luôn yêu thương con và tất cả những gì ba mẹ muốn làm là giúp con khỏe mạnh và hạnh phúc.

2. Nguyên nhân dẫn tới béo phì và thừa cân ở trẻ

Khoảng 90% các trường hợp béo phì ở trẻ em là do ăn quá nhiều và tập thể dục quá ít. 10% còn lại do gen hoặc hoocmon bất thường. Dĩ nhiên, trẻ em cần đủ dinh dưỡng để tăng trưởng và phát triển khỏe mạnh. Nhưng nếu lượng calo nạp vào lớn hơn lượng calo tiêu thụ, chắc chắn trẻ sẽ bị thừa cân do lượng calo thừa bị tích tụ trong cơ thể. Nguyên nhân của các vấn đề về cân nặng ở trẻ em có thể bao gồm:

2.1. Béo phì nguyên phát

- Do mất cân bằng năng lượng: Tăng lượng thu vào nhiều hơn nhu cầu của cơ thể hoặc giảm lượng tiêu hao trong thời gian dài làm tăng tích tụ mỡ trong cơ thể đặc biệt là ở bụng, mông, đùi và vai.

- Do thói quen ăn uống không lành mạnh: thường gặp ở những trẻ háu ăn, ăn nhiều thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, bánh kẹo, uống nước ngọt và ít hoạt động. 

2.2. Béo phì thứ phát

Béo phì ở trẻ em thứ phát thường gặp trong các bệnh lý nội tiết, bệnh lý di truyền, do dùng thuốc,...

- Suy giáp trạng: Béo toàn thân, lùn, da khô và thiểu năng trí tuệ.

- Cường năng tuyến thượng thận (U nam hoá vỏ thượng thận): Béo bụng, da đỏ có vết rạn, nhiều trứng cá, huyết áp cao.

- Thiểu năng sinh dục: Thường gặp trong 1 số hội chứng như Prader-Willi (béo bụng, lùn, thiểu năng trí tuệ và hay gặp tinh hoàn ẩn); Lorence Moon Biel (béo đều toàn thân, đái nhạt, thừa ngón và có tật về mắt).

- Các bệnh về não: Thường gặp do các tổn thương vùng dưới đồi, sau di chứng viêm não. Béo thường có kèm theo thiểu năng trí tuệ hoặc có triệu chứng thần kinh khu trú.

- Dùng thuốc: uống Corticoid kéo dài trong điều trị bệnh hen, bệnh khớp, hội chứng thận hư hoặc vô tình uống thuốc đông y có trộn lẫn corticoid để điều trị chàm, dị ứng và hen.

3. Những lầm tưởng về các vấn đề cân nặng và béo phì ở trẻ em

3.1. Béo phì ở trẻ em là do di truyền, vì vậy không thể làm gì được

Sự thật: Mặc dù gen cũng ảnh hưởng đến cân nặng, nhưng gen chỉ chiếm một phần rất nhỏ. Mặc dù một số trẻ dễ tăng cân hơn những trẻ khác, nhưng điều đó không có nghĩa là cân nặng của chúng không thể cải thiện được. Chắc chắn trẻ sẽ duy trì cân nặng hợp lý nếu ăn uống đúng cách và tập thể dục thường xuyên.

3.2. Trẻ béo phì hoặc thừa cân nên được ăn kiêng

Sự thật: Trừ khi có hướng dẫn khác của bác sĩ, phương pháp điều trị béo phì ở trẻ em không phải chỉ là ăn kiêng. Mục tiêu là làm chậm hoặc ngừng tăng cân để trẻ phát triển đến mức cân nặng lý tưởng. 

3.3. Béo phì từ bé sẽ dẫn đến thừa cân ở tuổi trưởng thành

Sự thật: Béo phì ở trẻ em không phải lúc nào cũng dẫn đến béo phì ở tuổi trưởng thành, vì nếu có sự điều chỉnh hợp lý về chế độ ăn uống và sinh hoạt từ nhỏ thì vấn đề này sẽ được giải quyết trước khi các bạn nhỏ bước vào giai đoạn trưởng thành. 

4. Cách phòng ngừa và điều trị béo phì ở trẻ em

Béo phì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ nhưng các bậc cha mẹ đừng quá lo lắng, hãy nhớ béo phì là bệnh có thể phòng ngừa và điều trị được.

4.1. Chế độ ăn uống khoa học, ít chất béo xấu

- Tuyệt đối không nhịn ăn, giảm cung cấp năng lượng bằng cách cho ăn độn, hoặc dùng thức ăn thay thế.

- Cung cấp đủ calci, vitamin, khoáng chất cho phát triển bình thường của cơ thể.

- Hạn chế thức ăn giàu năng lượng rỗng, đồ ăn vặt giàu đường, béo (kem, váng sữa, snack, thức ăn chiên rán, thức ăn nhanh, bánh ngọt, kẹo …). Cho ăn vặt thay thế bằng các thức ăn có lợi như trái cây, yogurt ít béo, yogurt ít béo trộn kèm với trái cây…

- Hạn chế nước ngọt, nước có gas. Thay bằng nước lọc, nước uống thông thường, sữa tách béo 1 phần (1% béo) hoặc sữa không béo.

- Giảm tinh bột xấu trong phần ăn: bánh mì trắng, gạo trắng, mì, bún, phở….Khuyến khích ăn ngũ cốc nguyên cám, nguyên hạt thay cho tinh bột đã chế biến, nghiền, hầm,…

- Giảm kích thước dụng cụ đựng thức ăn: thay tô bằng chén, dĩa nhỏ, ly … (có kích thước tương đương lòng bàn tay trẻ).

- Thay đổi thói quen ăn uống: Uống nhiều nước, ăn canh hoặc rau trước bữa ăn. Ăn nhiều chất xơ (rau, trái cây ít ngọt...).

- Ăn nhiều vào buổi sáng, giảm vào buổi tối.

- Ăn chậm, nhai kỹ.

- Thay đổi thói quen sinh hoạt, tập các thói quen lành mạnh: vận động thường xuyên, giảm ngồi một chỗ, ngủ đủ giấc.

- Cả gia đình cùng tham gia.

4.2. Chế độ luyện tập

+ Đi bộ nhanh, chạy bộ, thể thao vừa sức (đạp xe, bơi lội, cầu lông, bóng rổ),… thể dục nhịp điệu cường độ trung bình.

+ Cường độ năng lượng tiêu hao: vận động cường độ nhẹ 90 phút, cường độ trung bình 60 phút.

+ Tần suất mỗi ngày hoặc >3-4 lần/tuần.

+ Thời gian: > 15 – 30 phút/lần, >60 phút/ngày.

Thừa cân hay béo phì tựu chung lại đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý, chi phí điều trị, đồng thời tăng nguy cơ mắc bệnh và tử vong khi trưởng thành. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ được cải thiện đáng kể nếu ba mẹ hiểu rõ nguyên nhân và cách giải quyết giúp con lấy lại cân nặng chuẩn. Hãy cùng những người thân trong gia đình động viên cũng như rèn luyện cho con sống một cuộc sống lành mạnh, khoa học về cả thể chất lẫn tinh thần. 

Để được hỗ trợ tư vấn sức khỏe và bổ sung vi chất dinh dưỡng, xin vui lòng kết nối với chuyên gia của Viện Dinh dưỡng VHN Bio qua fanpage: Dinh dưỡng thông minh VHN Bio, hoặc tìm hiểu thêm thông tin qua website: http://vhnbio.vn hoặc liên hệ tới tổng đài chăm sóc sức khỏe của Viện: 0247.1060.666 hoặc Zalo 0936.653.545 để được các bác sĩ/dược sĩ tư vấn hỗ trợ miễn phí.

Nguồn tài liệu tham khảo từ Helpguide.org/